42. rocznica wprowadzenia stanu wojennego w Polsce

Zachęcam Was do przeczytania skróconej wersji artykułu opublikowanego na stronie Instytutu Pamięci Narodowej i do obejrzenia zaprojektowanej przeze mnie infografiki.

13 grudnia 1981 r. gen. Wojciech Jaruzelski wprowadził w Polsce stan wojenny. W trakcie jego trwania internowano łącznie 10 131 działaczy związanych z „Solidarnością”. Życie straciło ok. 100 osób, w tym 9 górników z kopalni „Wujek” podczas pacyfikacji strajku. Komuniści wprowadzili stan wojenny, by złamać kręgosłup „Solidarności”, by stłumić polskie dążenie do wolności. Powrócili w ten sposób do represji masowych, charakterystycznych dla lat tzw. stalinizmu. Dokumenty dowodzą, że wprowadzając stan wojenny ekipa gen. Jaruzelskiego dążyła do utrzymania swojej władzy nawet za cenę krwi, prosząc Kreml o przysłanie pomocy wojskowej.

Z takiego porozumienia nie było jednak zadowolone kierownictwo Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego. „Polski” temat poruszano 2 kwietnia 1981 r., podczas posiedzenia Biura Politycznego KC KPZS. Leonid Breżniew w rozmowie telefonicznej ze Stanisławem Kanią miał go zrugać słowami: „Was trzeba było nie krytykować, ale wziąć do ręki pałę. Wówczas, być może zrozumielibyście. […] Ileż to razy was przekonywaliśmy, że trzeba podejmować zdecydowane działania, że nie można bez końca ustępować »Solidarności«”. (...)

Polscy komuniści mieli obawy, czy są w stanie, bez sowieckiej pomocy, pójść na rozwiązanie siłowe. (...) Tymczasem Sowieci namawiali Jaruzelskiego i Kanię do odważnego przejęcia inicjatywy i wprowadzenia własnymi siłami stanu wojennego. „Ogólne wrażenie z naszego spotkania z towarzyszami było takie, że byli bardzo spięci, denerwowali się, widać było, że są udręczeni” – opowiadali 9 kwietnia na posiedzeniu KC KPZS. (...)

Andropow zastrzegł jednak w czasie spotkania, że wszelkie działania w stosunku do „elementów kontrrewolucyjnych” powinny być przeprowadzane wyłączenie przez polskich komunistów. (...)

Tym samym 13 grudnia 1981 r. gen. Wojciech Jaruzelski wprowadził w Polsce stan wojenny bez gwarancji pomocy ze strony Związku Sowieckiego. Warto podkreślić, że działania ekipy Jaruzelskiego były niezgodne nawet z obowiązującym wówczas porządkiem prawnym (złamano konstytucję PRL). Internowano działaczy „Solidarności” i przywódców opozycji. Zawieszono podstawowe prawa i wolności obywatelskie, zakazano strajków, demonstracji, wprowadzono godzinę milicyjną i użyto wszelkiej siły, by zmusić obywateli do posłuszeństwa.

W efekcie część społeczeństwa została brutalnie spacyfikowana przy użyciu ostrej amunicji m.in. 16 grudnia 1981 r. w tłumieniu strajku w kopalni "Wujek" zginęło 9 górników. Liczbę wszystkich ofiar śmiertelnych stanu wojennego szacuję się na od ok. 40 do ponad 100. Jednak w dłuższej perspektywie koszty społeczne były bardziej znaczne. Celem reżimu komunistycznego było zniszczenie wielomilionowego ruchu „Solidarności” i złamanie ducha narodu, co po części udało się komunistom osiągnąć.